Nedavno su predsjednici Republike Srbije i entiteta Republike Srpske upriličili komemoraciju žrtavama stradalih tokom izvođenja operetske vojne akcije HV Oluja(?!), u toku organiziranog (1995.) preseljavanja naroda. Komemoracija je održana u Bosni i Hercegovini, i da li baš slučajno u gradu Prijedoru, u kojem je Vojska i Policija Republike Srpske u posljednjem agresivnom ratu počinila masovne, sistematske zločine i nedokazani genocid?!
Ovo je sjajna prilika da se podsjetimo na istraživanje prof. dr. Max Bergholza sa Odsjeka za historiju na Univerzitetu Concordia u Montrealu koji je u knjizi Nasilje kao generativna sila nacionalizma (Buybook Sarajevo, 2018.), dokazao da nacionalizam općenito ne vodi u nasilje, već obratno da zločini nekolicine ili veće grupe pojedinaca, kasnije funkcioniraju kao generativna sila u transformiranju novih identiteta. Za to je potrebno stalno komemoriranje i selektivno podsjećanje na „svoje žrtve“ u ovom slučaju na stratištu „drugih“. U tu rabotu je naravno bila uključena i Srpska pravoslavna crkva.
Posebno je odjeknula izjava predsjednika Vučića koji je iz Prijedora obznanio „urbi et orbi“ da Drina nije više granica između R Srbije i entiteta Republika Srpska. Svima je do sada bilo poznato da je granica na Drini maksimalno liberalizirana i u kulturnom i u privrednom smislu (sporazumi CEFTA i Berlinski proces). Građani obje države granicu prelaze sa ličnim/osobnim kartama (praksa ne vrijedi za građane Kosova), a i stara poslovica „more spaja, a rijeka razdvaja“ samo uvjetno vrijedi za rijeku Drinu, jer su stanovnici obje strane rijeke stoljećima živjeli u istom carstvu i državama.
Rimska provincija Dalmatia
Ipak prastare bosanskohercegovačke granice neće nestati jednostranim dekretom, predsjedničkim ukazom ili jednostavnom izjavom, kako je to učinio predsjednik Vučić, već zajedničkim ulaskom R Srbije i Bosne i Hercegovine u NATO i EU i svođenjem čistih računa, što vrijedi i za susjednu R Hrvatsku. Administrativne granice Bosne i Hercegovine neće nestati i eventualnim ulaskom u Evropsku uniju, već će postati potpuno otvorene za prolazak ljudi, roba i ideja. Kakve su to bosanske prastare granice, zapitao bi se Makov vrli pitac? Rekti?
Podjela Rimskog carstva na Zapadno i Istočno
Općepoznata je činjenica da je nekadašnja prastara rudarsko teritorija na našem tlu imala utvrđenu istočnu granicu na današnjoj rijeci Drini još u vremenu Rimskog carstva. To je bila granica između ILLIRICUMA (Dalmatia) i DACIAE. Granice rimskih provincija Panonia i Dalmacia čiji je glavni rudarski centar bio u Domaviji (današnja Srebrenica) obuhvatale su široko područje od Budima na sjeveru do Jadranskog mora na jugu i od Bečke šume na zapadu do ušća Tise u Dunav na istoku – (vidi granicu provincije Dalmatia, 9.-te godine n.e.).
Antička granica je skoro četiri stoljeća kasnije potvrđena podjelom Rimskog carstva (395.) na Istočno i Zapadno. Ista granica je potom milenijum kasnije, potvrđena Velikim raskolom ili Velikom šizmom (1054.) koji je podijelio crkvu na Katoličku i Pravoslavnu. Drina (od kanjona do ušća u Savu) i dio istočnog Podrinja je uglavnom ostala granica srednjovjekovne države Bosne koja je potpala pod jurisdikciju pape u Rimu (do 1463.), a ostala je granica i u novom i u modernom dobu (1878.).
Tako današnja sjevero-istočna granica Bosne i Hercegovine korijeni od prije više od 2 milenija i starija je i od vremena prihvatanja kršćanstva/hrišćanstva i islama u našim krajevima. Najslavniji građevinski poduhvat Novog doba na rijeci Drini je svojevremeno napravio veliki vezir Mehmed-paša Sokolović koji je izgradio kameni most (1571/77.) sa 11 lukova, koji je danas upisan na Listu svjetske kulturne baštine – UNESCO.
Sjeverna, sjevero-zapadna i jugo-zapadna granica današnje Bosne i Hercegovine je utvrđena Karlovačkim mirom (1699.) i neznatno korigirana nešto kasnijim Požarevačkim mirom (1718.), Beogradskim (1739.) i Svištovskim (1791.) i u tom obliku potvrđena Berlinskim kongresom (1878.). U navedenim granicama Bosna i Hercegovina je ušla (1918.) u Kraljevinu SHS, Titovu FNR Jugoslaviju (1945.) i napokon stekla nezavisnost i postala punopravni član (1992.) Ujedinjenih nacija – UN. Od tih dalekih vremena Bosni se samo oduzimalo, a nikada dodavalo.
Današnja Bosna i Hercegovina baštini najstarije utvrđene granice u Evropi, stare preko 300 godina, ali i jedine autohtone spomenike kulture u Evropi – stećke, jedinstvene ne samo u Evropi nego i u svijetu. Društvenu širinu srednjovijekovne Bosne, nezamislivu za tadašnju, ali i sadašnju Evropu, potvrđuje i činjenica da su se pod stećke sahranjivale sve tri crkve (Katolici, Pravoslavni i Crkva bosanska) pod različitim obredima.
„Za razliku od dominikanaca, franjevci su od kraja XIII stoljeća, ostali vjerni latinskim obrednim tradicijama ali su istovremeno pokazali dovoljno fleksibilnosti da ne izazivaju protiv sebe nepotrebne otpore. Oni su rješenje potražili u njegovanju suptilnijeg svojevrsnog bilingvizma (sposobnost da se dva jezika koriste istovremeno)“ – (D. Lovrenović, Srednjovjekovna bosanska država, Altermedija, 1991.).
Bosanskohercegovački kulturni pluralizam je kroz čitavu poznatu historiju podrazumijevao prihvatanje, a ne asimilaciju u dominantnu kulturu na bilo kojem dijelu zemlje. Društvena širina je dokazana i u Narodnooslobodilačkoj borbi – NOB, u vremenu Drugog svjetskog rata, kada je slobodna teritorija u 1942. godini, nazvana Bihaćka Republika, bila veća od današnje Švicarske i bila jedina oslobođena teritorija u okupiranoj Evropi.
Veliki raskol ili Velika šizma 1054. godine
Bosna i Hercegovina nije nastala nikakvim udruživanjem niti ratnim osvajanjima (Napoleon i Pariz ili kralj i London), niti je rezultat kulturnog projekta kao Njemačka (Goethe i Weimar), već je nastala po Božijoj volji kako se u srednjem vijeku govorilo.
Bosna baštini i naziv države u kontinuitetu od vremena ranog srednjeg vijeka do 1463. godine. U novom dobu pod Osmanskim carstvom možemo je pratiti kao Bosanski sandžak, Bosanski vilajet ili Bosanski ejalet, što nije imalo sličan primjer u čitavom Osmanskom carstvu. U modernom dobu pod Austro-Ugarskom Monarhijom traje kao Bosna i Hercegovina, poseban corpus separatum, a potom pod istim imenom je vidimo kao ravnopravnu činjenicu unutar obadvije Jugoslavije i napokon (1992.) kao samostalnu državu. Dva bosanska kralja su bili kraljevi i susjednih država (obrnuti primjer ne postoji), ali ne ratnim osvajanjima, već kako smo utvrdili – po Božijoj volji.
Hrvatski povjesničar Ivo Banac je isticao da je današnja Hrvatska bila „reliquiae reliquiarum“ (ostaci ostataka), a da je današnji oblik „kifle“ posljedica rekonkviste (ponovnog osvajanja) od strane habzburške i mletačke strane tokom osmanskih ratova i dva svjetska rata“. Današnja Srbija je takođe posljedica rekonkviste u vremenu XX stoljeća (Balkanski ratovi i dva svjetska rata). Obje države su višestruki povratnici u genocidu u vremenu nacionalnog oblikovanja – (V. Dedijer i A. Miletić, Genocid nad muslimanima, Svjetslost Sarajevo, 1991.).
Prvo zasjedanje AVNOJ-a 1942. u Bihaću – Bihaćka Republika, jedina slobodna teritorija u okupiranoj Evropi
„Smišljene podjele ratnom agresijom i hibridnim tridesetogodišnjim ratom u poraću sprovodi još uivijek živa i zdrava postkomunistička polpotovska poluinteligencija (Pol Pot, kambođanski radikalni komunistički lider) sa ciljem ovladavanja imovinom, teritorijom i resursima Bosne i Hercegovine“ – (definicija Bogdana Bogdanovića, beogradskog gradonačelnika, arhitekte i političara).
Srpska istoričarka Latinka Perović primjećuje: „Njegov graditeljski instikt mu je govorio da se kroz ovo ludilo probija i neka vrsta osvetničke mržnje brđanskih terorističkih vitezova prema gradu i gradskoj civilizaciji. U rušenju multinarodnih gradova Vukovara, Mostara, Sarajeva, Dubrovnika… Bogdanović je vidio nagovještaj jedne univerzalne opasnosti i upozoravao: Evropa može imati samo jedno odbrambeno sredstvo – ne podleći pol potovskoj mahnitosti, već obratno, svim silama ustati u odbranu grada i civilizacije. Vrijeme je davalo za pravo Bogdanoviću: rat Srbije sa narodima Jugoslavije, rat sa Evropom, Amerikom i NATO paktom, unutarnje propadanje društva, logori, jame, silovanja, materijalna razaranja i sve prisutna laž“ – (Latinka Perović, Dominantna i neželjena elita, Dan Graf Beograd, 2016.). Na žalost i ratna agresija na Ukrajinu potvrđuje tezu Bogdana Bogdanovića.
Pravni okvir zapadne civilizacije je na strani građanske, sekularne, suverene države Bosne i Hercegovine. Internacionalni sud za ratne zločine počinjene na tlu Jugoslavije u Hagu je presudio najviši politički i vojni vrh susjednih zemlja R Srbije i R Hrvatske za Udruženi zločinački poduhvat – UZP, a Vojsku i Policiju Republike Srpske za genocid i R Srbiju za saučesništvo u genocidu. Ustavna obaveza Bosne i Hercegovine je da implementira sve presude Evropskog suda za ljudska prava i Internacionalnog suda za ratne zločine – ICTY, u Hagu.
Zbog toga i mnogo drugog što nije rečeno Ustavni sud Bosne i Hercegovine se ne smije nastaviti popunjavati po etničkom paritetu. Kukavički je kriti se iza dosadašnje protivustavne prakse i nekog Pravilnika – vidi odredbe Anex-a 4. (Ustav BiH), Dejtonskog mirovnog sporazuma.
Enciklopedija Jugoslavije, Separat za Bosnu i Hercegovinu iz 1983. godine – četiri geografska regiona i devet područja
„U presudi za UZP ušli su najviši organi vlasti Srbije i Hrvatske, predsjednik Srbije i predsjednik Hrvatske, komandanti, najviši članovi vojnih, policijskih i parapolicijskih formacija Srbije i Hrvatske, najviši organi vlasti hrvatske paradržavne tvorevine na teritoriji RBiH, tzv. Hrvatske Republike Herceg-Bosne i najviši organi vlasti srpske paradržavne tvorevine na teritoriji RBiH, tzv, Republika srpskog naroda Bosne i Hercegovine, kasnije nazvana Republika Srpska; komandanti oružanih snaga, paravojnih i parapolicijskih formacija navedenih paradržava, RS i HB. Svi su izvršili niz masovnih zločina. Neki su izvršili ratni zločin genocida. Iz tih presuda proizilazi da su teritorije Republike BiH pod neposrednom upravom RS i HRHB bile pod okupacionom vlašću Srbije i Hrvatske“ – (kazao je dr. Enver Halilović, bivši rektor Univerziteta u Tuzli, na sesiji Kluba 99, 18. 6. 2023.).
Napokon, Udruženi zločinački projekat rušenja države i sadašnja administrativna podjela na entitete RS, FBiH sa deset kantona i DB, ne može uspjeti zato što je Bosna nastala Božijom voljom i zato što je njeno rušenje presuđeni projekat, koji je u suprotnosti sa Općom deklaracijom o pravima čovjeka UN i pravnim okvirom zapadne civilizacije.
Civilizirana, funkcionalna Bosna i Hercegovina, može biti jedino građanska, sekularna država sa dva nivoa vlasti i najvećom zaštitom ljudskih prava, pravima manjina i strogim dužnostima većine, članica vojnog saveza NATO i EU. Nacionalnost pripada državi, a svjetska praksa je da se narodnosti, vjeroispovijesti i bračno stanje ne propitkuju jer to pripada osobnoj sferi.
Bog čuva Bosnu i Hercegovinu i pravni okvir zapadne civilizacije, a bilo bi sjajno kada bi i mi napokon oblikovali i naš javni interes, u skladu sa interesima istoka i zapada.
(DEPO PORTAL/ad)
(304)
